10 soruda Türkiye’nin gri listeden çıkışı

Türkiye’nin terörizmin finansmanı ve kara paranın aklanmasıyla mücadele amacıyla yürüttüğü çalışmalar meyvesini verirken FATF tarafından “gri liste”den çıkarılmasının pek çok bölüme olumlu tesirde bulunması bekleniyor.

FATF’ın yapısı, gri liste uygulaması ve Türkiye’nin bu listeden çıkarılmasının olası tesirleri nelerdir?

Türkiye’nin bilhassa terörizmin finansmanı ve kara paranın aklanmasına karşı yürüttüğü uğraştaki muvaffakiyetinin da tescili olarak görülen sürece ilişkin soru ve karşılıklar şöyle:

FATF nedir?

FATF, 1989 yılında ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve Kanada’dan oluşan G-7 ülkelerinin Paris’teki toplantısında hükümetler arası bir organizasyon olarak kuruldu. Bu yapının görev müddeti kuruluşundan itibaren periyodik olarak uzatılırken Nisan 2019’da alınan kararla süresiz hale getirildi. Kuruluşun karar merci olan Genel Şura yılda 3 kez toplanıyor. FATF Başkanı, Genel Kurul tarafından FATF üyeleri ortasından 2 yıl için atanıyor.

Kuruluşa hangi ülkeler üye?

FATF’ın 37 ülke ve 2 bölgesel kuruluş olmak üzere 39 üyesi bulunuyor. Kuruluşun üyeleri arasında ABD, Almanya, Avusturya, Avustralya, Arjantin, Belçika, Birleşik Krallık, Brezilya, Çin, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Güney Afrika, Hindistan, Hollanda, Hong Kong, İtalya, İrlanda, İsrail, İspanya, İsveç, İsviçre, İzlanda, Kanada, Güney Kore, Lüksemburg, Malezya, Meksika, Norveç, Yunanistan, Japonya, Türkiye, Yeni Zelanda, Portekiz, Rusya, Singapur, Suudi Arabistan, Avrupa Komitesi ve Körfez İşbirliği Kurulu yer alıyor.

FATF’ın faaliyet alanları neler?

FATF, çalışma hususlarında “politika belirleyici” bir rol üstleniyor. Kuruluş, kara paranın aklanması, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanı ile mücadelede uluslararası standartları belirleyici bir kuruluş olarak faaliyet gösteriyor.

FATF’ta kontrol sistemi nasıl işliyor?

FATF’ın bu alanda 40 tavsiyesi bulunuyor. Bunlar, ülkelerle karşılıklı değerlendirme yoluyla incelenerek takip süreçleri işletiliyor. Teknik ahenk ve tesirlilik taraflarından yapılan değerlendirmelerle ülkede terörizmin finansmanı hatasının ögelerinin FATF standartlarıyla ahengi denetim ediliyor. Bu kabahatlerle mücadelede aktif soruşturma/kovuşturma yapılıp yapılmadığı, suç gelirlerinin takip edilip edilmediği, yabancı ülkelerle faal bir adli işbirliği yürütülüp yürütülmediği benzeri konular inceleniyor. FATF, kontrolleri kapsamında yalnızca terörizmin finansmanı suçunu değil, aklama suçu ve kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanı mevzularında da getirdiği standartlarla ülkelerin ahengini değerlendiriyor. Kuruluşun 40 tavsiyesi arasında uluslararası işbirliğinden yetkili makamların yetki ve sorumluluklarına, önleyici önlemlerden kara para aklama ve müsadereye kadar geniş çaplı başlıklar yer alıyor.

Gri liste nedir?

Gri liste, FATF tarafından kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede yetersiz kalan ülkeleri belirlemek maksadıyla oluşturulan bir liste niteliği taşıyor. Kuruluş, ülkelerle bu alandaki eksikliklerin giderilmesi için çalışmalar yapıyor.

Türkiye için gri liste süreci nasıl işledi?

FATF’a 24 Eylül 1991’de üye olan Türkiye, bugüne kadar başlangıç tarihleri 1994, 1998 ve 2006 yılları olan 3 FATF değerlendirmesinden geçti. Dördüncü değerlendirme 2018’de başladı ve 2019’da tamamlandı. Söz konusu karşılıklı değerlendirme raporu ve sonrasında hazırlanan izleme dönemi sonrası raporla birlikte Türkiye, Ekim 2021’de “artırılmış izlemeye tabi ülkeler”in yer aldığı “gri liste”ye dahil edildi.

Türkiye, listeden çıkmak için neler yaptı?

Karşılıklı değerlendirme sürecinden bu yana Hazine ve Maliye, Adalet ve İçişleri bakanlıkları, Türkiye’nin, FATF “gri listesinden” çıkarılmasına yönelik çok ağır bir çalışma sergiledi. 40 tavsiyedeki konular birer birer yerine getirildi. Türk Ceza Kanunu’ndan Terörle Mücadele Kanunu’na Ceza Muhakemesi Kanunu’ndan Türk Ticaret Kanunu’na, Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’dan Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun’a kadar mevzuatta düzenlemeler yapıldı. FATF, Ekim 2021’de yayımladığı duyurunun Türkiye ile ilgili kısmında 7 konuya vurgu yaparken Haziran 2023 Genel Kurulu sonrasında bu konuların sayısı 2’ye düştü. Söz konusu eksiklikle ilgili çalışmalar için kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede görevli ihtisas mahkemelerinin ve savcılıklarının belirlenmesinin akabinde özel soruşturma ofisleri kuruldu. MASAK yeniden yapılandırılırken hukukî bireyler için risk tahlili çalışması tamamlanarak, suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanında aktifliğin artırılmasına ilişkin Ulusal Strateji Evrakı yürürlüğe konuldu. Son olarak kripto varlıklarla ilgili düzenleme de Singapur’daki toplantı öncesi TBMM’de kabul edildi ve bu varlıklar konusunda Sermaye Piyasası Şurasına çeşitli yetkiler verildi. Böylelikle Türkiye, 40 tavsiyenin tamamını yerine getirmiş oldu.

Hangi ülkeler gri listede yer alıyor?

FATF’ın Singapur’daki Genel Konseyi’nde yapılan değerlendirmeler sonucu Monako ve Venezuela kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadele konusunda “eksiklikleri olduğu” gerekçesiyle gri listeye alındı. Bu iki ülkenin yanı sıra Bulgaristan, Burkina Faso, Kamerun, Hırvatistan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Haiti, Mali, Mozambik, Nijerya, Filipinler, Senegal, Güney Afrika, Güney Sudan, Tanzanya ve Vietnam FATF’in artırılmış izleme sürecinde kalmaya devam etti.

Gri listeden çıkmanın yararları neler?

Türkiye’nin gri listeden çıkmasının finansal sistemine olan güveni daha da güçlendirmesi, bankacılıktan gerçek bölüme kadar pek çok alanda olumlu yansımalarının görülmesi bekleniyor. Bu sayede bankaların uluslararası finansal bağlantılarının güçlenmesi ve kredi notlarının artması öngörülüyor. Böylelikle bankaların daha düşük maliyetle fonlama sağlayabileceği ve uluslararası piyasalardan daha fazla kaynak bulabileceği bedellendiriliyor. Güçten inşaat ve altyapıya, turizmden sanayi ve imalata, gayrimenkulden diğer dallara kadar kararın uluslararası alanda olumlu tesirlerinin hissedilmesi bekleniyor.

Bundan sonra neler olacak?

Türkiye’nin gri listeden çıkışının bilhassa uluslararası ekonomik münasebetlerde olumlu yansımalarının olması bekleniyor. Ülkenin finansal sistemine itimadın artmasına paralel olarak uygulanan ekonomik program gayelerine ulaşılmasının kolaylaşması öngörülüyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı, “Türkiye, terörizmin finansmanı ve kara paranın aklanmasıyla uğraşını bundan sonra da uluslararası standartlarla tam ahenk içinde kararlılıkla yürütecektir” mesajı verirken MASAK ve diğer kurumların idari ve teknik kapasitesinin daha da güçlendirileceğini, gerektiğinde yasal ve idari düzenlemelerin hayata geçirileceğini vurgulamıştı. Ayrıyeten, kararın Türkiye’ye uluslararası kaynak girişini hızlandırıcı tesirde bulunması ve borçlanma maliyetleri üzerinde de pozitif tesir yaratacağı tahmin ediliyor. Türk lirası varlıklara ilginin artması da beklentiler arasında yer alıyor.