DOLAR
35,9677
EURO
37,1790
ALTIN
3.307,49
BIST
9.951,65
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak

‘ABD ve İsrail’in stratejisi savaş ve çatışma yoluyla ‘sessiz göç’ yaratmak’

Emekli Kurmay Albay Ünal Atabay’a göre ABD ve İsrail çatışmadan besleniyor. İsrail’in ‘güvenlik’ mazereti ile hudutlarını genişlettiğini anımsatan Atabay, Suriye’de coğrafik alanda yapılara hakim olamayan HTŞ’yi bekleyen belirsizliğe işaret etti. Atabay’a göre bölgedeki durum Trump’ın kararlarından etkilenecek.

‘ABD ve İsrail’in stratejisi savaş ve çatışma yoluyla ‘sessiz göç’ yaratmak’
03.02.2025 13:20
0
A+
A-

Yeni devrine ‘hızlı’ başlayan ABD Başkanı Donald Trump, dış siyasette pek çok hususta izleyeceği siyasetlerin işaretlerini verirken, Ortadoğu siyasetleri şimdi meçhul görünüyor. Trump’ın Ortadoğu’da somut tek atılımı Gazze’de büyük insani drama dönen krizde ateşkes ve takas mutabakatı oldu. Ardından ABD Başkanı ‘yeniden inşa’ söylemi altında Gazze’deki Filistin nüfusu Mısır ve Ürdün başta olmak üzere diğer ülkelere gönderme telaffuzlarını yükseltti.

Ancak örneğin Suriye’de devletin çöküşü ve HTŞ’nin iktidarı karşasındaki tutkumu meçhul. Trump, ABD’nin kaçınamayacak bu soruna uzak duruş sergiliyor. Şimdilik, “Suriye konusunda bir karar vereceğiz. Suriye kendi kaygısında. Orada zati gereğince karışıklık var. Bizim oraya karışmamıza gerek yok” demekle yetindi.

Ancak Suriye’den asker çekmeyi düşündüğü iddiaları ortaya atılıyor. Rejim değişikliği sonrası Golan bölgesindeki işgalini derinleştiren İsrail ile birlikte Suriye’nin kuzeydoğusundaki SDG’nin de dikkatleri Trump’ın ne yapacağında.

Trump’la birlikte Ortadoğu’yu bekleyen gelişmeleri ve Suriye ve Gazze’deki durumu Emekli Kurmay Albay Ünal Atabay ile konuştuk.

’Suriye global aktörlerin rekabet alanı’

Ünal Atabay’a göre, Suriye’de yaşanan yönetim değişikliği Ortadoğu denkleminde kökten bir değişime işaret ediyor. Atabay, Suriye alanındaki çok aktörlü durumun yarattığı belirsizlikleri vurguladı:

“Suriye’deki yönetim değişikliği elbette Ortadoğu denklemini, hatta global birtakım ilişkileri, ittifakları ve bölgeye olan bakışı değiştirecek kökten bir değişim. Bu değişim bölgenin dinamiklerinden de kaynaklı olarak savrulabilecek bir yapıya da sahip. Zira Suriye, bölgesel ve global aktörlerin çıkarları açısından bir rekabet alanı. Hal bu türlü olunca Arap dünyasında da, Avrupa’da da, bölgede de yeni yönetimi adeta bir ‘kıskaca alma’ şeklinde bir yarış ortamı da kendini gösteriyor. Suriye yönetimi de bunun farkında olduğu için bu denklemde kendi ülkesinin çıkarını gözetmeye çalışıyor. Görüşmelerden, ülkelerin telaffuzlarından durumu genel çerçevede bu türlü okuyorum.”

‘Silahlı gruplar yeni Suriye idaresinin meşruiyeti konusunda tereddüt yaratıyor’

Suriye’de çeşitli silahlı kümelerin tesirini yitirmediğini anımsatan Atabay, bu durumun HTŞ’nin coğrafya üzerindeki hakimiyeti ve bütünlük içerisinde bir Suriye tablosu ile ilgili tereddüt yarattığı değerlendirmesinde bulundu:

“Suriye yeni yönetimi süreksiz yasama kurulu oluştursa da meşruiyetini daha belirginleştirebilmesi için kavrayıcı, kucaklayıcı, tüm bölümleri bünyesine alan bir yapı olması lazım. Ama şimdi ülkenin birleşik bir pozisyonu yok. Zira Dürzilerin Güneyde başka bir beklentileri var, İsrail onları destekliyor. Öte yandan eski idarenin kitlesinin büyük bir kısmı Lazkiye Havzası’nda yeni idareye tereddütle bakıyor. Diğer yandan Fırat’ın Doğusunda terör örgütü YPG/PKK’nın pozisyonu şimdi orada merkezi idareye entegre olmuş bir yapıda değil. Görüşmeler, müzakereler var, onu biliyoruz. Türkiye YPG üzerinde silah bırakma istikametindeki iradesini ortaya koydu. Önümüzdeki süreçte bu olursa yahut olmazsa Türkiye’nin operasyon yapma ihtimali yüksek. Suriye Milli Ordusu (SMO) şimdi kendisini feshetmiş, silahları bırakmış değil. Bir taraftan YPG ile çatışma devam ediyor. Suriye alanına baktığımızda Şam idaresinin tam bir meşruiyeti elinde barındırabilmesi için Suriye’nin bütün coğrafik alanındaki yapılara hâkim olması lazım. Ama şimdi o denli bir durum yok.

Yeni açıklamalar, ulusa sesleniş konuşmaları yapıldı; burada silahlı yapıların feshedilmesi, 2012 Anayasası’nın yürürlükten kaldırılması benzeri bir dizi karar alındı. Öte yandan İdlib’in Kuzey’inde hava saldırısı yapıldı. Amerika’nın bakışı açısından orada silahlı kümelerin varlığının yarattığı öteki bir tehdit de var demek ki. Bölgede bu türlü bir istikrarsızlık var. Meşruiyet açısından evet, bir Şam yönetimi var; evet, uluslararası manada da bölgesel manada da şimdi destek görüyor. Ama bir taraftan da geleceğe dair Suriye’nin yapısı, coğrafyası üzerindeki hakimiyeti, üniter yapı şeklinde bir bütünlük içerisinde bir Suriye tablosunun görülüp görülmeyeceği konusunda tereddüt var. Bu onun meşruiyetini berraklaştırmıyor. Bence bu türlü bir sıkıntı var, ama önümüzdeki süreçlerde göreceğiz.”

‘HTŞ takımlarının devlet idaresinde görev alması kolay değil’

Atabay, HTŞ’nin devlet idaresinde yer alırken devlet geleneklerine uygun hareket etmesinin ‘kolay’ olmadığına dikkat çekti:

“HTŞ’nin daha evvelden tüm Türkiye’nin kabul ettiği, terör örgütü şeklinde bir yapısı vardı. Yeni bir evreye geçildi. Ama ne kadar değişim olsa da devletin temel yapısına bu takımlardan yerleştirildi. Geçmişte sahada silahlı kümelerin içerisinde olup şu anda siyasal bir format içerisinde devlet idaresinde, kamusal alanda görev alıp, bir devletin geleneklerine, kurallarına, kültürüne, sosyolojisine uygun bir şekilde hareket edip yönetebilmek ile kendini değişim ve yenilemeye tabi tutabilmek çok kolay değil. Bu da bir gerçek ve bunu önümüzdeki günlerde göreceğiz.”

‘İsrail ‘güvenlik endişeleri’ mazereti ile sonlarını genişletme peşinde’

İsrail’in Suriye toprakları üzerinde çizdiği ‘sözde’ bir hat olduğunu ve bu hat üzerinden sonlarını ilerleteceği müşahedesini aktaran Atabay’a göre yeni Suriye idaresinin İsrail’e karşı koyacak bir gücü yok:

“İsrail bilhassa Golan Dorukları üzerindeki kendi güvenlik kaygılarını de ileri sürerek fırsattan istifade hududunu daha ileriye taşıdı ve Hermon Dağı denen bir yere yerleşti. ‘Dürziler Şam’a biat etti diyenler’ var. Onların içerisinde de örneğin bir din adamı öteki bir şey söylerken, silahlı grupların lideri başka bir şey söylüyor. Ama İsrail çoğunlukla buradaki Dürzileri destekliyor. Hatta İsrail bunlarla ilgili ‘dost halklar’ sözünü de kullandı. Savunma Bakanı ‘Dürzi kardeşlerimizle tarihi ve yakın aile bağlarımız var. Büyük Dürzi topluluklara odaklanacağız’ minvalinde de konuştu. Hatta ‘Güneyde Dürzilerin bölgesine herhangi bir müdahale olursa buraya karşı caydırıcılık manasında bir önlem alacağız’ şeklinde de bir ifadesi var. Buradan şu çıkıyor; İsrail’in Suriye toprakları üzerinde kendince çizdiği kelamda belli bir hat var. Bu hatta kadar sonlarını adım adım ilerleteceği anlaşılıyor. Tabii öte yandan Şam yönetimi de İsrail’e çok fazla sesini çıkarmıyor. Çıkarsa da cılız bir ses çıkarıyor. Şu anda İsrail’e karşı koyacak gücü de yok. Bu türlü bir İsrail tablosu var.”

’Trump’ın Suriye’ye bakışı Pentagon raporu sonrası netlik kazanacak’

Trump’ın Suriye ve bölge ile ilgili fikirlerinin Pentagon’un kendisine sunacağı rapor ve Netanyahu ile görüşmesinden sonra şekilleneceğini ifade eden Atabay, şöyle konuştu:

“Trump’ın Suriye’ye bakışı konusu şimdi net değil. Turmp’ın İsrail’in Filistinliler ile olan alakası, çatışması ile ilgili birçok söylemi var. Ama birkaç gün önce askerlerin Suriye’den çekilmesi sorunu oldu. Trump bir basın mensubunun sorusu üzerine bunu söylüyor ve ‘Ben asker çekme ile ilgili bir şey söylemedim’ diyor. Demek ki Pentagon’un sunacağı rapora göre önümüzdeki günlerde siyasi irade olarak asker çekilip çekilmeyeceğini, buradaki varlığı konusunda Trump’ın net bir beyanı ortaya çıkacak. Ben bu durumun Netanyahu’nun ziyareti ile birlikte daha da şekilleneceğini düşünüyorum. Velhasıl Amerika ‘Ben Suriye ile ilgilenmiyorum, orası gereğince karışık’ derken bizim bildiğimiz Suriye coğrafik alanının tamamını mı kast ediyor, yoksa Fırat’ın Doğusunu ayırıp Şam merkezli bir Suriye’den mi bahsediyor? Amerika’da Fırat’ın Doğusuna başka bir bakış var. Tabii Türkiye’nin bilhassa bu hususta kendi ulusal güvenliği ve çıkarları açısından en istemediği durum bu. Biz Suriye’nin toprak bütünlüğünden, üniter yapısından yanayız. Bilhassa PKK/YPG belasının da oradan çıkmasından ve tasfiye edilmesinden yanayız. Ama Amerika’nın tavrını önümüzdeki periyotta net olarak göremiyoruz. Trump’ın başının karışık olduğunu ve bu mevzuda savrulduğunu düşünüyorum. Trump birinci başkanlığı periyodundaki Amerikan idaresini, derin yapıyı, istihbaratını biliyor; onunla ilgili deneyimleri ve tecrübeleri elde etti. Ama yıllarca devlet idaresinde bulunsanız da devletin kendi dinamikleri içerisinde sizin denetim edemediğiniz argümanlar gelişebiliyor. Onun için Pentagon Ortadoğu’ya, Suriye’ye, İsrail ve Türkiye ile bağlara dair yeni bir strateji ortaya koyacak. Önümüzdeki devirde bunun flu olmaktan çıkacağını düşünüyorum.”

‘ABD ve İsrail’in stratejisi savaş ve çatışma yoluyla ‘sessiz göç’ yaratmak’

Atabay, İsrail’in Gazze’deki hedefinin ‘gönüllü göç’ ismi altında bir tehcir gerçekleştirmek olduğunu söylerken, İsrail ile Filistin arasında yeni bir çatışmanın yaşanabileceğini kaydetti:

“İsrail’in Gazze ile ilgili amaçladığı tehcir. Kendi tabirleriyle Filistinlileri istekli göçe zorlamak. ‘Gazze’yi teknoloji merkezine çevireceğiz’ şeklinde telaffuzlar de var. Bunlar arka planda konuşulan tabirler. Demek ki başlarında bunlar var. Gazze kıyı kenarında, güneşli bir yer; bunu Trump da Kushner de söyledi. Bu telaffuzun tarihi bir derinliği var; ‘Halkı olmayan bir toprak, toprağı olmayan bir halk için’ diye bir telaffuzları var. Bu 1840’lı yıllarda söylenmiştir. Aslında bunun yolunu açanlar da İngilizler. Bu sözü üzerinden meşruiyet kazanmak isteyen bir İsrail bakış açısı var maalesef. Yani daima savaş, çatışma yaratmak ve bunun üzerinden Filistinlileri adım adım yerlerinden göçe zorlamak. Yani savaşın dinamikleriyle sorunu çözmek. Bir diğer tabirle şöyle de söyleniyor ‘sessiz göç’ yaratmak.

Gönüllü göç diye bir şey olmaz, hep iki devletli tahlilden yana olduğumuzu söylüyoruz. İstekli göçten kastları bir aklama projesidir. Mısır, Ürdün, Endonezya, Kanada, Avusturya benzeri birçok ülke ismi zikredildi. Trump Mısır ve Ürdün için ‘Benim bu dediğimi yapmıyorsanız o zaman siz proje önerin’ diyor. Özetle bunları sıkıştıracak. Tabii önümüzdeki günlerde Filistinlilerin kendi topraklarında kalıp hayatlarını sürdürmeleri, BM kararları çerçevesinde iki devletli tahlil noktasında, barışa giden, sükûneti sağlayacak bir mutabakata gidilmesi arzu edilendir. İsrail ve ABD’nin o bölgede yürüttüğü strateji daima savaş ve çatışma ortamı yaratarak adım adım oradakileri boşaltmak. Zati aşağı yukarı 7 milyon Filistinli bu alanın dışında. Çoğu Ürdün’de, Lübnan’da, Suriye’de. Yüzde 25’e yakın Filistinliler orada 1947 – 1967 yılında göçe zorlanan 7 milyon civarında Filistinli. Sonuçta İsrail’in önümüzdeki periyotta uygulayacağı Filistinliler üzerinde çatışmaları tahminen tekrar göreceğiz. İkincisi İsrail’in Suriye alanı üzerinde yeni bir tesir üretme arayışı olabilir, bilhassa Dürzilerin hamiliğini alarak, onların korumacılığını üstlenmek suretiyle orada bir tampon bölge oluşturmak benzeri bir atağı olabilir, onu da Amerika destekleyebilir. O zaman bu durum Yeni Suriye idaresinin varlığını tehdit eder.”

‘Muhalif gruplar arasında kimi çatışmalar yaşanabilir’

Suriye’de muhalif gruplar arasındaki çatışma olasılıklarını dikkat çeken Atabay, bunu engelleyebilecek tek faktörün uzun yıllardır süren iç savaşın getirdiği tesir olacağını dile getirdi:

“Türkiye’nin öteden beri desteklediği Suriye Devrimcileri, muhalif Gruplar Ulusal Kurulu vardı, Suriye Milli Ordusu ona bağlı. Yeni kurulda Ulusal Kurtuluş Cephesi dediğimiz bir yerden çok fazla katılım yok, bunları çok istemiyorlar. Hülasa muhalif kümelerin kendi içindeki dinamikleriyle ilgili birtakım tansiyonlar, çatışmalar da yaşanabilir. Tahminen de şu da olacaktır; 13-14 yıldır bir iç savaşın yarattığı travmadan ötürü tekrar bir çatışmanın olmasını istemiyor tabii insanlar, bir an önce sükûnet sağlanmasını istedikleri için bu süreç tansiyonlu geçecek de olsa bir çatışma sürecine dönmeden bunlar da atlatılabilir. Biraz da Amerika ve İsrail’in tavrı belirleyeceği olacağını görüyorum. Açıkçası herkesin başı karışık bahisle ilgili.”
Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.