Bir ülke daha haftada 4 gün çalışma sistemini test ediyor

Insa Wrede

Almanya’daki 45 şirket ve kuruluş, önümüzdeki altı ay boyunca haftada dört günlük mesai uygulamasını test edecek. Çalışanlar tam maaşlarını alacaklar, lakin ofiste (ya da konuttan çalışarak) daha az mesai yapacaklar. Proje, kâr amaçladığı gütmeyen “4 Day Week Global” (4DWG) kuruluşuyla birlikte çalışan yönetim danışmanlığı şirketi Intraprenör tarafından koordine ediliyor.

Pekibu nasıl uygulanacak? Üstelik Almanya’daki pek çok şirketin, nitelikli işgücü derdi çektiği bir ortamda! Daha az çalışmak yerine daha çok çalışmak, daha verimli olmaz mı?

Haftada dört günlük mesai uygulamasını savunanlar, çalışanların verimliliğini artıracağı için yetişmiş eleman açığına da kısmî bir tahlil olabileceğini belirtiyor. Onlara göre, beş gün yerine haftada dört gün çalışanlar daha motive ve bundan ötürü daha üretken oluyor. Ayrıyeten çeşitli nedenlerle haftada beş gün çalışmaya hazır ya da müsait olmayan şahıslar de bu şekilde istihdam edilebilir. Bu da vasıflı işgücü açığını azaltabilir.

Aslında bu uygulama yeni değil. Daha önce kimi ülkelerde pilot proje olarak test edildi ya da denenmeye devam ediliyor. 4DWG kuruluşu, 2019’dan bu yana İngiltere, Güney Afrika, Avustralya, İrlanda ve ABD’de buna aynı pilot programlar yürütüyor. Sivil toplum kuruluşuna göre, şu ana kadar 500’den fazla şirket bu programa katıldı. Elde edilen sonuçlar, olumlu tesirlere dair umutları doğrular nitelikte.

İngiltere’de başarılı deneme

Örneğin İngiltere’de, haftalık dört günlük mesai deneyine 2 bin 900 çalışan katıldı. Katılımcılar finans sektörü, bilişim, inşaat, online perakende, animasyon stüdyoları, pazarlama ve yiyecek-içecek farklı branşlarda çalışıyordu. 

Cambridge ve Bostonlu araştırmacılara göre, çalışanların hastalandığı günlerin sayısı yaklaşık üçte iki oranında azaldı. Çalışanların neredeyse yüzde 40’ı, deney öncesine göre kendilerini daha az gerilimli hissettiklerini belirtti. Buna ek olarak, istifa eden çalışanların sayısı da yüzde 57 oranında azaldı. Lakin hepsinden değerlisi, araştırmacılar ciroda ortalama yüzde 1,4’lük bir artış gözlemledi. Araştırmaya katılan 61 şirketten 56’sı, test evresi sona erdikten sonra da haftada dört günlük mesai uygulamasını sürdürmeye karar verdi.

Az çalışmaya sıcak bakmayanlar da var

Peki Almanya’daki diğer çalışanlar, dört günlük mesai deneyine katılanlara test projesinden gıpta ile mi bakıyor? Hans Böckler Vakfı tarafından yapılan bir ankete göre, tam vakitli çalışanların neredeyse dörtte üçü benzeyenücretle dört gün çalışmak istiyor. Yüzde 8’lik bir kesim ise daha düşük fiyatla de olsa haftada dört gün çalışmaktan yana. Lakin iştirakçilerin yüzde 17’si çalışma saatlerinin azaltılmasını istemiyor. 

İstihdam uzmanları kuşkuyla yaklaşıyor

Regensburg Üniversitesi ve İşgücü Piyasası ve Mesleksel Araştırmalar Enstitüsü’nün istihdam piyasası uzmanı Enzo Weber, buna aynı projelere yalnızca haftada dört günlük çalışmaya müsait bir iş akışına sahip şirketlerin başvurduğunu, bundan ötürü istihdam piyasasının yalnızca küçük bir kısmının burada temsil edildiğini vurguluyor. İşletmelerin, bu türlü bir uygulama kapsamında yalnızca çalışma saatlerini azaltılmakla kalmayıp, iş süreçlerini ve organizasyon yapısını da değiştirmeleri gerektiğini belirten Weber, üretkenlikte bir artış kaydedilmesinin, vilayetle de daha kısa çalışma saatleriyle ilişkili olması gerekmediğini söylüyor.

Weber, çalışma günlerinin azalmasının, büyük olasılıkla iş yükünde bir artışa yol açacağı için olumlu sonuçların da sorgulanması gerektiğine inanıyor. Ayrıyeten iş yerindeki sosyal, iletişimsel ve yenilikçi ögelerin da arka plana atılacağını savunuyor ve ekliyor: “Şirketler, olağanda bunun sonuçlarını derhal değil, orta vadede hissederler. Meğer söylediği söz edilen pilot proje, yalnızca altı ay için öngörülüyor.”

Üretkenlik artışına ilişkin şüpheler

İşverenlere yakın Köln merkezli Alman Ekonomi Enstitüsü (IW) uzmanı Holger Schäfer de Almanya genelinde dört günlük mesai uygulanmasının karşıt tesir yapacağı görüşünde. Schäfer, “Mikroekonomik açıdan mantıklıi görünse de tüm şirketlerin mesai saatlerini azaltması durumunda, sonuçta çalışma saatlerinde önemli bir açık ortaya çıkacaktır” diyor.

Schäfer ayrıyeten, çalışma saatlerinin azaltılmasıyla verimliliğin çok önemli ölçüde artırılabileceğine dair bir göstergenin de şimdi mevcut olmadığını kaydediyor: “Haftalık çalışma müddetinin beş günden dört güne indirilmesi, mesai saatlerinde yüzde 20’lik bir azalmaya karşılık geliyor. Üretimde ortaya çıkan düşüşü telafi etmek için saatlik üretkenliğin yüzde 25 oranında artırılması gerekiyor. Bunun hayli ütopik olduğunu düşünüyorum.”

Haftada X iş günü modeli

Haftada dört gün çalışmanın, kimi şirketler için hakikaten de verimli olabileceği gerçeği, bilhassa vasıflı zanaat sektöründe açıkça görülüyor. Alman Zanaatkârlar Konfederasyonu Başkanı Jörg Dittrich’e göre, bu durum patronları daha cazip hale getirecek ve böylelikle nitelikli işgücü istihdam konusunda rekabet bahtlarını artıracak. Lakin haftada dört günlük çalışma müddeti, her zanaat işletmesinde eşit derecede işe yaramayabilir.

Regensburg Üniversitesi’nden istihdam piyasası uzmanı Enzo Weber de gereksinime göre münferit uygulamalardan yana. Kendisi buna “Haftada X iş günü modeli” ismini veriyor. Bu teklifiyle KOBİ’lerin de takviyesi alıyor. Alman Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Birliği Başkanı Christoph Ahlhaus, çalışanlar ve patronlar arasında kişisel tahlillerin en doğru yol olduğunu söylüyor. Öte yandan KOBİ’ler, tam ücret eşitlemesi ile daha az çalışma saati öngören hükümet müdahalesine karşı çıkıyor.

Tüm eleştirel argümanlara karşın, örneğin metal branşındaki çalışanların temsil edildiği IG Metall sendikası, uzun vakittir daha kısa çalışma saatlerinden yana hal alıyor. Bu kapsamda çelik sanayisinde, haftalık çalışma mühleti 35 saat ile sınırlı.