Erdoğan ve Putin, ŞİÖ zirvesinde görüşecek: İki liderin gündeminde ne var?

“Astana’da gerçekleşecek olan Şangay İşbirliği Örgütü zirvesinde Sayın Erdoğan ve Putin’in bir araya gelerek konuşabileceği hayli ağır bir gündem var. Her bir sorunun derinlemesine ele alınmasının mümkün olmadığı gerçeğini vurgulamakta yarar var. Bununla birlikte masaya gelebilecek çok çok önemli mevzu başlıkları olduğu gerçeğinin şuurundayız. Bunlardan birincisi Suriye problemi olacaktır. Suriye’nin toprak bütünlüğü çerçevesinde Türkiye’nin uzun vakitten beri masaya koyduğu mümkün tahlil teklifleri Erdoğan ve Esad’ın görüşme sürecini beraberinde getirebilir. Türkiye’nin temel güvenlik dertleri Rusya’ya aktarılacağı ve Moskova heyetinin bu husustaki duruşunu açık bir şekilde gözlemleneceği kanaatindeyim. Türkiye tekraren Suriye’nin toprak bütünlüğünden yana olduğunu vurguladı. Bilhassa Suriye’nin içişlerine karışmak benzeri bir niyetinin olmadığı vurgusunu yaptı. Bunula birlikte Suriye’de Esad idaresinin büyük oranda Moskova ve Tahran idareleri ile birlikte hareket ettiği yahut hareket etmek zorunda olduğu gerçeği, Türkiye ve Rusya arasındaki münasebetlerde Suriye’nin temel gündem sıkıntısı olmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Türkiye açısından Suriye noktasında; bir güvenlik sıkıntısı, iki güvenlik açısından terör yapılanması PKK/YPG’nin bölgeden tamamen temizlenme konusu, üç Suriye’nin kuzeyinde inançlı bölgenin coğrafik olarak genişlemesi ve rejimin de desteklediği alanlarda çok daha güçlü bir refah koridoru yaratılması hususu ve aynı vakitte Türkiye’nin göç ve göçmen siyasetlerinde eli rahatlatacak yeni bir adımın atılması Türkiye’nin temel talepleri olarak masaya gelecektir. Uzun yıllardan beri süreksiz muhafaza statüsü altında bulunan Suriyelilerin, Türkiye’nin istekli ve onurlu geri dönüş bağlamında, vedalaşma vaktinin geldiği bilhassa kamuoyunun temel hassasiyet noktalarının başında gelmektedir. Bundan kaynaklanarak Erdoğan-Putin görüşmesinde bu husus doğurgudan bu şekilde gündeme gelemeyebilir. Ama inançlı bölgedeki iklimin bir miktar daha kuvvetlendirilmesi, İdlib’de, Afrin’de, Azez’de ve Halep kırsalında çok daha büyük çaplı bir refah koridorunun yaratılması ve hava alanına o bölgede hakim olan Rusya’nın bu bağlamda Türkiye’nin stratejisine destek olması Türkiye’nin temel talebi olacaktır. Bu hem güvenlik meselesini çözecek, aynı vakitte bölgede barınma sorunu ve iktisadi hayatın günlük olarak çok daha yönetilebilir bir kalkınma modeline dönüşmesini beraberinde getirecektir. Bu durum Türkiye’nin göç ve göçmen siyasetleri bağlamında elini kuvvetlendirecektir. Güvenlik sorunu, barınma ve iktisadı sorunu çözersek, bunların her birinin tamamlanması siyasi angajman sıkıntısı olacaktır. Erdoğan Putin görüşmesinden temel beklenti, bir adım sonra Suriye’de siyasi tahlil ismine Erdoğan ile Esad’ın siyasete bir iletişim kurması olacaktır. Derinlemesine olmasa dahi bir temas kurmasının önündeki manilerin aşılması noktasında olacaktır.”

“Astana’daki doruktaki temel bahis Suriye olmakla birlikte, elbet bir diğer husus Rusya-Ukrayna savaşında Türkiye’nin pozisyonu olacaktır. NATO’nun İsveç ve Finlandiya genişlemesinin akabinde Polonya hududuna yapmaya uğraş ettiği yığınak problemi gündeme gelecektir. Türkiye tekraren çok daha büyük çaplı bir çatışmanın ve savaşın bölgede global manada geri dönülmez ziyanların beraberinde getireceğini vurgulamıştır. Bu vurgunun Putin tarafından dikkate alındığında kanaatindeyim. Üçüncü dünya savaşı telaffuzlarının kol gezdiği bir ortamda, bölgede Türkiye ile Rusya’nın içinde bulunduğu strateji yakınlaşma sürecinin sürdürülebilir olması, Türkiye’nin batı kampında yer alan ülke olması tarifinin yanında, istikrar siyasetini doğru vakitte, doğru ilişkiler bağlamında, yakın komşuluk münasebetinin çok daha ötesinde derinleştirmeyi planladığını görmekteyiz. Bilhassa gerek enerji arzı prestiji ile gerekse enerji nakil çizgilerinin güvenliği bağlamında, Türkiye, Rusya açısından asli sağlam limanlardan bir tanesi olarak ortaya çıkmaktadır. Rusya-Ukrayna savaşındaki konumumuzdan bağımsız olarak, Rusya’nın ağır ambargolar süreci Türkiye ile münasebetlerin çok daha çok önemli boyuta evirildiğini gözlemekteyiz. Doruğun Suriye konusundan sonra en çok önemli hususlarından bir tanesi bu olacaktır. Türkiye stratejik otonomi çerçevesinde çok önemli bir istikrar siyaseti yürütüyor. Ve bu siyasetinden taviz vermemeye yönelik çok kuvvetli demeçler ve adımlarla bu süreci geliştirmektedir.”

“Bu zirvede konuşulacak üçüncü mevzu Türkiye’nin Şangay İşbirliği Örgütü ile olan diyaloğu ve bunu bir gümrük birliği süreci ile Avrupa Birliği bağlamında müzakere etmeyi planladığı iktisadi çerçeve ile bağdaşlaştırma çabasıdır. Gerek Çin’in gerekse Rusya Türkiye’yi bu iktisadi ittifak çerçevesinde görmeyi istediğinin şuurundayız. Türkiye ise AB ile içinde bulunduğu gümrük birliği yapısında açık bir şekilde yeniden müzakere edilecek kimi başlıklar oluşturmuş vaziyette. Türkiye’nin dış ticaret açığının kapanabilmesi ve yeni ihracat alanları oluşturabilmesi ismine Şangay İşbirliği yapısının değerinin ne kadar şuurunda olduğu gereceği Putin’e de aktarılacaktır.”

“Beşinci mevzu ise uzun vakitten beri uluslararası kamuoyunun gündemini en çok meşgul eden Filistin sorunu olacaktır. Elbet her iki devlette çatışmaların sona ermesi, soykırımın önlenmesi, İsraillinin orantısız güç kullanımın durdurulması ismine bir uğraş ortaya koymaktadır. Türkiye’nin bilhassa BM ve Uluslararası hukuk nezdinde ortaya koyduğu gayretler Putin ve Moskova yönetimi tarafından taktir ile karşılanmıştır. Filistin konusunda katliamın önlenmesi, Netanyahu’nun durdurulması ve siyasi güvenlik ve hukukî sürecin tanımlanması noktasında Türkiye ve Rusya’nın ortaya koyacağı ortak uğraşın değer arz edecektir. Bu doruktan bir takım sürpriz kararların çıkabileceği, sürpriz görüşmelerin olabileceği ama çabucak hemen tamamının var olan kriz noktalarından tahlile dair bir olumlu sinyal içereceği görüşümü paylaşmak isterim.”