Trump’ın doğum yoluyla vatandaşlığı sona erdirme kararının yürütmesi süreksiz olarak durduruldu
ABD Başkanı Donald Trump, ülkede doğan herkese vatandaşlık verilmesi uygulamasını sona erdirmeyı planladığını söyledi ve göreve başlar başlamaz imzaladığı ilk kararnamelerden biri de bu alanda oldu.
fakat Seattle eyaletinde bir yargıç bugün bu kararın yürütmesini durdurdu.
BBC Muhabiri Max Matza’nın mahkeme salonundan aktardığına göre yargıç John Coughenour “Bu karar Anayasa’ya bariz bir şekilde aykırı” dedi ve ekledi:
“Tarihte baktığımızda ‘Bunlar olurken yargıçlar neredeymiş, hukukçular neredeymiş’ dediğimiz anlar olur.
“Açık yüreklilikle söyleyebilirim ki yargı kurumundan tek bir kişi bile net bir şekilde ‘Bu karar Anayasa’ya uygundur’ diyemez.”
Doğum yoluyla vatandaşlık nedir?
Doğum yoluyla vatandaşlık, ABD Anayasası’na 1868’de yapılan 14. değişiklik ile eklenmişti.
O vakitten beri ABD’de doğan tüm şahıslar otomatik olarak ABD vatandaşı oluyor.
Anayasa’daki 14. değişikliğin ilk cümlesi “ABD’de doğmuş ya da ABD uyruğuna geçmiş ve ABD yetkisine tabi olan herkes, ABD’nin ve ikamet etmekte oldukları eyaletin vatandaşıdır” diyor.
ABD’de göçmen aksisi kesitler bu imkânın sistemsiz göçü özendirdiğini söylüyor. Gebe bayanların sadece bebeklerini ABD topraklarında dünyaya getirebilmek için ülkeye kaçak yollarla girdiğini savunuyorlar.
Nasıl başladı?
14. değişiklik 1868’de ABD İç Savaşı’nın sona ermesinin akabinde yürürlüğe girmişti.
13. değişiklikle 1865’te köleliğe son verilmiş, 14. madde ise eski kölelerin vatandaşlık durumunun çözümlenmesi için anayasaya eklenmişti.
14. değişiklikten önce görülen davalarda Afrika kökenli bireylerin ABD vatandaşı olamayacağı kararları veriliyordu.
Ancak bu değişiklik, buna benzer mahkeme kararlarını geçersiz kılmış ve ABD topraklarında doğan her bireyin ülkenin vatandaşı olma hakkına elde edebilmesini garanti altına almıştı.
1898’de Çin kökenli Wong Kim Ark’ın ABD’ye açtığı dava ile 14. değişiklik, göçmen ailelerinin çocukları açısından bir emsal oldu.
ABD Yüksek Mahkemesi’nde görülen davada 24 yaşındaki Wong, Çinli bir çiftin çocuğu olarak ABD topraklarında dünyaya gelmesine rağmen, ülkeye girişine izin verilmediğini etti ve bunun Anayasa’ya aykırı olduğunu savundu.
Minnesota Üniversitesi Göç Tarihi Araştırma Merkezi Yöneticisi Erika Lee, “Wong Kim Ark davası, etnik kökeni yahut anne ve babasının göç statüsüne bakılmaksızın ABD’de dünyaya gelen her bireyin ülkenin vatandaşı sayılacağını teyit etmişti” diyor.
O tarihten bu yana bu husus ile ilgili diğer bir dava görülmedi.
Kararname kâfi mi?
ABD’li hukukçuların çoğu Trump’ın bir anayasa hususunu başkanlık kararnamesiyle yürürlükten kaldıramayacağını söylüyor.
Virginia Üniversitesi’nden Anayasa hukukçusu Saikrishna Prakash, “Çok sayıda insanı kızdıracak bir şey yapıyor. Lakin bu iş eninde sonunda mahkemelerde karara bağlanır” diyor.
Prakash, ABD Lideri’nin bu bahiste kendi başına bir karar alıp uygulamaya geçirmesinin mümkün olmadığını ifade ediyor.
Prakash, Trump’ın federal yetkililerden vatandaşlık statüsü kavramını daha dar bir çerçeve içine yorumlarını isteyebileceğini söylüyor.
Ancak bu tavra da hukuk yoluyla itiraz edileceğini ifade eden Prakash, sürecin Yüksek Mahkeme’ye kadar intikal edebileceğini öngörüyor.
Anayasada değişiklik yapmak için önce hem Temsilciler Meclisi hem de Senato’da üçte iki çoğunluk, akabinde da eyaletlerin dörtte üçünün dayanağı gerekiyor.
Son 53 yılda bu sırf bir defa gerçekleşti.
Kaç kişiyi tesirler?
Pew araştırma şirketine göre 2016’da ABD’ye kaçak yollarla giren anneler, 250 bin bebek dünyaya getirdi. Bu, 2007’deki tepeden yüzde 36’lık bir azalış manasına geliyor.
Bu husustaki son data ise 2022 yılından: Pew’e göre evraksız göçmenlerin çocuğu olarak ABD’de doğum yapıp vatandaşlık almış 1,2 milyon kişi bulunuyordu.
Düşünce kuruluşu Migration Policy Institute’a (Göç Siyasetleri Enstitüsü) göre bu şahısların de ilerde çocukları olacağını hesaba katınca, bu uygulamayı kaldırmak 2050 yılına kadar 4,7 milyon kişinin evraksız göçmen olarak kalmasına yol açabilir.
Trump ise ABD’de doğmuş olsalar bile evraksız göçmenlerin çocuklarının ebeveynleriyle birlikte sınır dışı edilmesi gerektiğini söylüyor:
“Aileleri ayırmak istemiyorum. Aileleri ayırmamanın tek yolu ise onları hep birlikte geri göndermek.”
Hangi ülkelerde doğum yoluyla vatandaşlık var?
Aralarında Kanada ve Meksika’nın da olduğu 30’dan fazla ülkede, doğum yoluyla otomatik vatandaşlık veriliyor.
Birleşik Krallık ve Avustralya gibi kimi ülkeler ise ebeveynlerden birinin vatandaş ya da süresiz oturum sahibi olması durumunda doğan çocuğa vatandaşlık veriyor.
Türkiye’de ise hem doğum yeri hem kan bağı ile vatandaşlık edinmek çeşitli durumlarda mümkün.
İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü’ne göre “Türkiye’de doğan ve ana ve babasının belli olmaması ya da vatansız bulunması yahut milli kanunları yeterince vatandaşlık kazanamaması nedenlerle herhangi bir devletin vatandaşlığını kazanamayan çocuk, doğumundan itibaren Türk vatandaşlığını kazanır. Türkiye’de bulunmuş çocuk, Türkiye dışında doğduğu sabit olmadıkça Türkiye’de doğmuş sayılır.”
Bunun dışında doğum anında anne ya da babadan birinin Türk vatandaşı olması durumunda da çocuk Türk vatandaşlığını kazanıyor.