Ukrayna, ABD ile mineral anlaşması taslağı konusunda ‘mutabık’

Ukrayna, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, birtakım mineral kaynaklarından elde edilecek gelirin ABD’ye aktarılmasını öngören “ön anlaşma” konusunda mutabık olduklarını duyurdu.

Anlaşma, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin Cuma günü Washington’a yapması beklenen ziyaret öncesinde geldi.

Zelenskiy, Ukrayna ile ABD arasındaki mineral mutabakatında şimdi güvenlik garantileri olmadığını söyledi.

Daha önce Ukrayna televizyonuna konuşan Ukrayna Başbakanı Denys Shmyhal, mutabakatta ABD’nin “kalıcı barış inşa etmek için sağlanacak gerekli güvenlik garantilerinde Ukrayna’yı desteklediğine” dair bir madde bulunduğunu söylemişti.

Reuters haber ajansının aktardığına göre Shmyhal, Ukrayna hükümetinin Çarşamba günü anlaşma metnini onaylayacağını ve imzalanabilir hale getireceğini ifade ederek, bunun “ön anlaşma” niteliğinde olduğunu vurguladı.

Basına yansıyan haberlere göre, Washington başlangıçta doğal kaynaklardan potansiyel olarak 500 milyar dolar gelir hakkı talep etmişti, lakin bu talepten vazgeçti. Lakin ABD, Ukrayna’ya net güvenlik garantileri vermedi.

ABD Başkanı Donald Trump, Ukraynalı mevkidaşı Volodimir Zelenskiy’nin bu hafta muahedeyi imzalamak için Washington’a gelmesini beklediğini belirtti.

Kiev’in dahil edilmediği ABD-Rusya görüşmeleri ise Perşembe günü devam edecek.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Perşembe günü İstanbul’da yapılacak ve Ukrayna savaşını sonlandırmak için kritik ehemmiyete sahip görüşmelerin ikili uyuşmazlıkları çözmeye odaklanacağını söyledi.

Trump, bir muahedeye varıldığını doğrulamamakla birlikte, Salı günü yaptığı açıklamada Ukrayna’nın bu anlaşma karşılığında “savaşmaya devam etme hakkı” kazanacağını söyledi.

“Onlar çok cesaretli,” diyen Trump, gazetecilere “Ancak ABD ve onun parası ile askeri teçhizatı olmasaydı, bu savaş çok kısa sürede bitmiş olurdu” tabirini kullandı..

ABD’nin Ukrayna’ya silah ve mühimmat tedarik etmeye devam edip etmeyeceği sorusuna ise Trump, “Belki Rusya ile bir mutabakata varana kadar… Bir muahedeye varmamız gerekiyor, yoksa bu savaş devam edecek” karşılığını verdi.

Trump ayrıyeten, muhtemel bir barış muahedesinin akabinde Ukrayna’da “bir çeşit barış gücüne” ihtiyaç duyulacağını söyledi fakat bunun “herkes için kabul edilebilir” olması gerektiğini vurguladı.

Ukrayna, lityum ve titanyum benzeri kritik elementlerin yanı sıra, milyarlarca dolar bedelinde kömür, doğalgaz, petrol ve uranyum yataklarına sahip.

Shmyhal, ön muahedenin Ukrayna’nın yeniden inşası için bir “yatırım fonu” kurulmasını öngördüğünü belirtti. Fonun, Kiev ve Washington tarafından “eşit koşullarda” yönetileceğini ekledi.

Geçen hafta Trump, Zelenskiy’i “diktatör” olarak nitelendirmiş ve savaşı başlatan tarafın Rusya’nın değil Ukrayna’nın olduğunu ima etmişti.

Bu açıklamalar, Zelenskiy’nin ABD’nin 500 milyar dolarlık mineral talebini reddetmesinin akabinde gelmişti.

Ayrıca, Ukraynalı lider, Trump’ın Rusya tarafından yaratılan bir “dezenformasyon alanında” yaşadığını öne sürmüştü.

Zelenskiy, ABD tarafından sağlanan yardımın Trump’ın ileri sürdüğü kadar yüksek olmadığını savunarak, “Devletimizi satamam” demişti.

Salı günü Trump, ABD’nin Ukrayna’ya 300 – 350 milyar dolar arasında yardım sağladığını söyledi.

“Bu parayı geri almak istiyoruz,” diyen Trump, “Çok büyük bir sıkıntıyla mücadele eden bir ülkeye yardım ediyoruz… lakin artık Amerikan vergi mükellefleri paralarını geri alacak, hem de fazlasıyla” tabirlerini kullandı.

Kiev, yapılabilecek finansal bir paydaşlığın Beyaz Saray’a, mümkün bir ateşkes sonrası savaşın yeniden alevlenmesi durumunda Ukrayna’yı korumak için bir sebep sunabileceğini umuyor.

Putin ne diyor?

24 Şubat’ta Amerikalı ve Ukraynalı başkanların, ABD’nin Ukrayna’nın minerallerine erişimini öngören bir muahedeyi imzalanmaya yakın olduğunu söylemesinin ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de kabinesini toplamıştı.

Nadir toprak elementleri hakkındaki toplantının akabinde açıklama yapan Putin, ABD’ye, Rusya işgali altındaki Ukrayna topraklarındakiler de dahil olmak üzere az minerallere erişim sunmaya açık olduğunu söylemişti.

Putin devlet kanalında yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın Rusya’nın işgali altındaki bölgelerini de kastederek “Yeni topraklarımıza, yani Rusya’nın bir modülü haline gelen tarihi topraklarımıza yabancı ortakları çekmeye hazırız” dedi.

“Amerikalılar da dahil olmak üzere herhangi bir yabancı ortakla memnuniyetle çalışırız” dedi ve bu ender elementlerin bulunduğu çeşitli bölgeleri sıraladı.

Putin, ender mineraller konusunda muhtemel bir ABD-Ukrayna mutabakatının tasa verici olmadığını; Rusya’da “Ukrayna’dan çok önemli ölçüde daha fazla kaynak bulunduğunu” söyledi.

Teklifin ayrıyeten iki ülkenin, fiyatları istikrara kavuşturmak için alüminyum çıkarma ve ABD’ye tedarik konusunda iş birliği yapmasını da kapsayabileceğini ekledi.

ABD’nin dış siyaset değişikliği

Öte yandan, Beyaz Saray bir emsal oluşturma niyetinde. ABD, Trump döneminde yardımları şartlara bağlanmış durumda. İster insani ister stratejik sebeplerle olsun, hiçbir karşılık beklenmeksizin yapılan yardımlar geçmişte kaldı.

Bu, ABD dış siyasetinde son 75 yılda görülen en esaslı değişimlerden birisi. Marshall Planı’ndan Soğuk Savaş sonrasına, George W. Bush’un siyasetlerine kadar süregelen yaklaşım artık yeniden şekilleniyor.

Ukrayna, bu yeni devrin başlangıcı. Önümüzdeki dört yıl boyunca Trump ve dış siyaset ekibinin “Önce Amerika” prensiplerini global çapta uygulaması beklenebilir.

Zelenskiy, geçen yıl Batılı ortaklarına sunduğu “zafer planında”, Ukrayna’nın kimi mineral kaynaklarına erişim imkanı sunma mümkünlüğünü gündeme getirmişti.

Salı günü Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ABD’ye, Rus işgali altındaki Ukrayna bölgeleri de dahil olmak üzere az bulunan minerallere erişim teklif etmeye açık olduğunu söyledi. Ayrıyeten, ülkesinin buna aynı kaynaklar açısından Ukrayna’dan “çok daha fazla rezerve” sahip olduğunu iddia etti.

Ukrayna ve Avrupalı müttefikleri, ABD ile Rusya arasındaki ilgilerde son devirde görülen yumuşamadan giderek daha fazla telaş duyuyor. Bilhassa geçen hafta Suudi Arabistan’da yapılan ikili görüşmeler bu tasaları artırdı.

Kiev ve Avrupa genelinde, savaşın sona erdirilmesine yönelik müzakerelerden dışlanabilecekleri ve kıtanın gelecekteki güvenliğine dair kararların kendilerinden habersiz bir şekilde alınabileceği yönünde önemli tasalar var.