Tiktok’un içerik denetçileri anlatıyor: Her gün pedofili, şiddet, vahşet izliyoruz, hissizleşiyoruz

*Uyarı: Bu haber rahatsız edici içerik içermektedir.

Ekrandaki adam ağlıyordu. Ölmek istediğini söylüyor, kollarına jilet atıyordu. Zeynep, “O kesme anını net bir şekilde gördüm. Bakmak istemiyordumfakat bakmak zorundaydım” diyor.

Zira işi buydu; Tiktok’taki sakıncalı içerikleri denetlemek, gerekiyorsa yayından kaldırmak. Zeynep, canlı yayın açmış, kendisine jilet atan bu adamı izlerken biraz ağladı.fazla vakti yoktu; sırada denetlenmeyi bekleyen onlarca içerik vardı. Önündeki ekranda gerekli kutucuğu işaretledi, sonraki görüntüye geçti.

İzmir’in en dış çeperinde, Buca Organize Sanayi Bölgesi’nde, asansörü sıkça bozulan bir binada, geceli gündüzlü vardiyalar halinde çalışan 1100 bireyden biri Zeynep. Günde 8-9 saatlik mesaileri boyunca, kulaklıklarını takıp, ekrana kilitlenip birbiri gerisine Tiktok’taki rahatsız edici görüntüleri izliyor. Bu içerikler, Ortadoğu’da vahşet imgelerinden çocuk pornografisine kadar uzanabiliyor.  

Zeynep “İçeriklerin hududunu tahmin bile edemezsiniz” diyor. Bir adamın dışkısını, öbür bir adamın ağzına yaptığı video, çalışanların anlattığı örneklerden biri. Başı kesilen sonra üzerine işenen adam, bir öbür örnek. İçeriklerin hepsi bu türlü değilfakat çalışanlardan Can “Her gün penisini açan erkek görüyoruz, her gün mastürbasyon izliyoruz” diyor.

Çalışanlar yalnızca içerikleri izleyip yayından kaldırmıyor, aynı vakitte kaldırma nedenini de belirtmeleri gerekiyor. Örneğin bir cinayet hadisesinde işkence olup olmadığının da belirtilmesi gerekiyor. Can, “Kan nereye aktı? Orada yapılan işkence midir, infaz mıdır? Ben nasıl bu kadar titiz izleyeyim!” diyor.

Şirket Çin’de, taşeron Kanada’da, çalışan Filipinler’de

Aslında bu insanlar direkt Tiktok’un sahibi Bytedance şirketi için çalışmıyor. İmzaladıkları mukavele Kanada merkezli Telus Digital firmasıyla. Telus Digital, Çinli Bytedance’e dışardan içerik kontrolü hizmeti veriyor. İzmir’deki ofiste daha çok Türkçe, Kürtçe ve Azerice içeriklerin kontrolü yapılıyor.

Telus Digital, diğer pek çok dev firmaya da davet merkezi, data toplamai alanlarda hizmet veriyor. Fas’tan Filipinler’e 32 ülkede, 75 bin çalışanı var.

Mehmet, “Bir görüntüde, bir baba kızını pazarlıyordu. 6-7 yaşındaki kızını… Çok büyük bir boşluğa düşüyorsunuz” diyor. Görüntülerin bazen kendisini “rüyalarına kadar kovaladığını” anlatıyor. Küfür, hakaret içeriklerini denetleyen ünitede çalışmış olan Mehmet bu tabirlerin kendisi için olağanlaştığını, gündelik hayatta ağzından çıkıverdiğini söylüyor; “Maalesef çok rahat kullanabiliyorum istemsizce. Eşimin ailesinin yanında da…”

Zeynep de en başta kendisini ağlatan görüntülerin şu anda olağanlaştığını söylüyor: “Artık bir insanın karşımda yemek yemesi ile kollarına jilet atması arasında bir fark yok. Yemek de yese izleyip denetleyeceğim. Jilet de atsa izleyip denetleyeceğim. Herhangi bir şey hissedemiyorum. Ve bu bence çok kötü bir şey. İnsan olma yetilerimizi kaybediyoruz, robotlaşıyoruz.”

Klinik psikolog Doç. Dr. Ayten Zara, “İnsanlığın en vahim, zorba, nahoş, cani diyebileceğimiz tarafıyla yapılmış içeriklere maruz kaldığınızda bu sizi her şeyden soğutabilir.” diyor. Bu türlü bir işte çalışanların büyük ihtimalle travma belirtileri, buna eşlik eden depresyon, bunun sonucunda da herkese ve her şeye yabancılaşma yaşayabileceğini söylüyor.

Molada tuvalet mi, psikolog mu?

Telus Digital İzmir ofisinde çalışanlara sağlanan “wellness” (iyi olma hali) adında bir destek var. Lakin çalışanların wellness danışmanıyla görüşmek için 15’er dakikalık iki moladan vazgeçmesi gerekiyor.

Çalışanlar gün boyunca yalnızca 45 dakikalık öğlen arası ve 15’er dakikalık dört molada masalarından kalkabiliyorlar. Tuvalet, sigara, baş dinleme, bir şeyler atıştırma gibi tüm işlerini bu molalara sıkıştırmaları gerekiyor. Wellness danışmanına gittiklerinde de mola sayısı ikiye düşüyor. Bu ortada bu wellness dayanağı, ruhsal terapi değil, tesiri sınırlı, sürekliliği yok.

Psikolog Zara’ya göre böyle bir işyerinde, çalışanların ruh sıhhatini gözetici tedbirler alınması gerekiyor lakin Zara bu wellness hizmeti için “hiç kâfi değil” diyor. Şirkette ruhsal danışmanlık merkezi kurulması yahut dışardaki bir merkezle anlaşma yapılması gerekiyor. Zara’nın saydığı, inançlı ve sağlıklı ortam için gerekli şartlar arasında hami örgüt kültürü, uzun olmayan iş saatleri, kâfi boş zaman var, bir de “hak edilen fiyatın verilmesi.”

Asgari fiyattan biraz fazla

Telus Digital çalışanlarının aldıkları ücret, minimum fiyattan biraz fazla, yaklaşık 17 bin 300 TL.  Bu çalışanların hepsi en az bir yabancı lisan biliyor, içlerinde mühendis de var, atanamayan öğretmen de…  Her hafta değişen 4 vardiyada geceli gündüzlü çalışıyorlar. Vardiya sisteminin bedensel olarak yıpratıcı olduğunu, sosyal hayatlarını da olumsuz etkilediğini söylüyorlar. Gece mesaisi primi ve yüzde 98 hatasızlık primiyle birlikte maaş, ortalama 22-23 bin TL’ye çıkıyor. Lakin moladan iki dakika geçmeleri bile gece bonusunun kesilmesi tehdidine yol açabiliyor.

Telus Digital çalışanları çalışma koşullarının uygunlaştırılması için 2024 yılı başlarında Çağrı-İş sendikasına üye oldular. Çalışma Bakanlığı, Temmuz ayında sendikanın kâfi üye sayısına ulaştığını teyit ederek, ona toplu iş mukavelesi yapma yetkisi verdi. Lakin daha ilk toplu mukavele görüşmeleri başlamadan, patron üye sayılarına itiraz ederek mahkemeye başvurdu. Sunduğu münasebetlerden birisi 6 ay gibi kısa bir sürede bu kadar üyeye ulaşılmış olmasının “olağandışı” olması. Aylar sürecek mahkeme sürecinde ilk duruşma 1 Ekim’de yapıldı. Mahkeme süreci devam ederken işyerinde ise etkin sendikalı çalışanlar çeşitli nedenlerle işten çıkarılıyor, öte yandan yeni işe alımlar yapılıyor, böylelikle sendikalı oranı düşüyor.

Sendika süreci sil baştan

Dahası, patronlar derneği tarafından Danıştay’a yapılmış bir itiraz sonucunda Telus Digital’in bulunduğu iş kolu daha önce “iletişim”ken şu anda “büro çalışanları iş kolu” yapıldı. Bu, tüm sendikalaşma çalışmalarının yeniden başlaması demek.

Çağrı-İş sendikasından Danışman Hakan Şimşek, Telus Digital şirketlerin operasyonlarını Türkiye az gelişmiş ülkelere kaydırdığını söylüyor. Bunun sebeplerinden birisi buralarda genç, eğitimli ve ucuz işgücünün bulunması. İkincisi ise sendikalı personel sayısının az olması. Şimşek, “Neden az? İşte bu yüzden az! Aslında sendikalaşıyor insanlar. ama saçma sapan itirazlarla süreci uzatıyorlar” diye konuşuyor.

Telus Digital, sorduğumuz sorulara, süreçlerin kanunlara uygun olduğunu ifade ederek cevap verdi: “Çalışma ortamını ve şartlarını daima olarak düzgünleştirmek için büyük gayret harcıyoruz.( …) Güvenlik kontrollerine göre, iş yerlerimizde sunduğumuz şartlar tüm muhtaçlıkları karşılamaktadır.”

ABD’de Tiktok için içerik kontrolü yapan çalışanlar yaşadıkları ruhsal tahribat nedeniyle 2021 ve 2022 yıllarında Tiktok’a dava açtılar. Facebook ise içerik moderatörleri tarafından açılan davada, 2020 yılında çalışanlara 52 milyon dolar tazminat ödemeyi kabul etti.

* Patronla imzaladıkları saklılık kontratı gereği çalışanlar kendi isimlerinin kullanılmasını istemediler. Haberde takma isimler kullanılmıştır.