Cinsel yolla bulaşan hastalıklar neden artışta?

Avrupa genelinde belsoğukluğu, frengi ve klamidya aynıi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlarda büyük bir artış yaşanıyor.

Avrupa Bulaşıcı Hastalık Tedbire ve Denetim Merkezi (ECDC), söylediği söz edilen gelişmeyi “endişe verici” olarak nitelendirdi. Belsoğukluğu enfeksiyonları, Avrupa Birliği (AB) ve Avrupa Ekonomik Bölgesi’nde, 2022 yılında 71 bin olaya kadar yükseldi. Bu sayı 2021 yılında kaydedilen vaka sayısına oranla yüzde 48 artışa işaret ediyor.

Frengi enfeksiyonlarının yüzde 34 oranında bir yükseliş yaşandığına dikkat çeken kuruluş, klamidya olaylarında ise yüzde 16’lık bir artışı kayıt altına aldı. Kuruluş, söylediği söz edilen istatistiklerin “buzdağının görünen kısmı” olduğuna dikkat çekti.

Kısırlığa yol açabiliyor

Söz konusu artışla ilgili datalar, çeşitli ülkelerde gerçekleştirilen testler sonucu elde edildi. Erken teşhis konması, cinsel yollarla bulaşan hastalıkların tedavisini de mümkün kılıyor. Lakin bu söylediği söz edilen olmadığı takdirde, söylediği söz edilen hastalıklar en berbat durumda, kısırlığa dahi yol açabiliyor.

Erken teşhisin yanı sıra, tedaviye erişim imkanı olup olmaması da büyük ehemmiyet taşıyor. ECDC Yöneticisi Andrea Ammon, bu erişimin mümkün olduğunca çok hastaya sağlanabilmesi için, toplumsal bilinçlilik ve önleyici tedbirlerin hemen artırılması gerektiği görüşünde. Ammon, mevcut bilgilendirme ve tedavi imkanlarının sayısı artırıldığı takdirde, hâlihazırda yaşanmakta olan korkutucu trendin de bilakis çevrilebileceğine dikkat çekiyor.

Dünya çapında bir sorun

Almanya’da salgın denetiminden sorumlu olan Robert Koch Enstitüsü, ülkede kayıt altına alınan frengi enfeksiyonu olaylarının 2010 ve 2022 yılları arasında iki kattan fazla arttığına dikkat çekti. 2010’da 4 bin 77 vaka kaydedilirken bu sayı 12 yıl sonra 8 bin 309’a yükseldi.

Frengi konusunda ABD ve Kanada’da da açık bir artış yaşanıyor. Alman Cinsel Sağlık Teşvik Derneği’nin Başkanı Norbert Brockmeyer, “Son iki-üç yılda ABD’de bayanlarda, bilhassa de gebe bayanlarda görülen frengi enfeksiyonlarında devasa bir artış kaydedildi” bilgisini aktarıyor. Brockmeyer, “Frengi enfeksiyonunun ilk safhasında, gebe bayanların hastalık mikrobunu doğmamış bebeklerine aktarma tehlikesi bulunuyor. Bunun sonucunda bebeğin düşürülmesi, bebeğin can kaybı doğması ya da dünyaya kör ya da sağır gelmesi gibi tehlikeler söylediği söz edilen olabiliyor” diyor.

ABD’de sağlık bahislerinden sorumlu olan Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi (CDC), 2022 yılında 3 bin 760’ı bebeklerde olmak üzere toplam 178 bin frengi hadisesini kayıt altına aldı. Oransal olarak bakıldığında, bebeklerde frengi hadiselerinin 2012’ye göre on katına çıktığı göze çarpıyor.

Kriz ve savaşlar tetikleyebiliyor

Durum bilhassa de gelişmekte olan ülkelerde dert verici. Avrupa ülkelerinin birçoklarında enfeksiyon sayılarına ilişkin sağlam bilgiler mevcutken, kapsamlı ve sağlam datalar gelişmekte olan ülkelerde pek mevcut değil.

Örneğin Afrika’da cinsel yolla bulaşan hastalıkların ne kadar yaygın olduğuna dair elle tutulur bir bilgiden fazla sadece varsayımlar mevcut. Brockmeyer, “Özellikle de savaşlar, kıtlık ve göç problemlerinin daha ağır biçimde etkilediği Afrika ülkelerinde cinsel yolla bulaşan hastalıkların kayda değer biçimde arttığından yola çıkıyoruz. Kaldı ki bu ülkelerde gereğince tıbbi bakım imkanı da mevcut değil” diyor.

Semptomlar kendilerini geç gösteriyor

Frengi semptomları olan kırmızı benekler ve yumrular, enfeksiyon gerçekleştikten sonra 5 ila 21 gün içerisinde, bedenin mikrobun bulaştığı bölgesinde, yani penis, vajina ya da ağızda ortaya çıkıyor. Enfeksiyonun kendisini göstermesi, kimi durumlarda üç ayı dahi bulabiliyor. Bu da frengi olaylarında teşhis konmasını zorlaştırıyor.

Belsoğukluğu enfeksiyonunda ise, idrar yolunun ağzında kırmızılıklar ve şişmeler meydana geliyor. Hastalar, idrar çıkarırken acı hissediyor.

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında dünya genelinde en sık bulaşanı ise klamidya. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) varsayımlarına göre, dünya genelinde yılda ortalama 127 milyon yeni enfeksiyon kayıt altına alınıyor. Çoğu durumda semptom göstermeden atlatılan bu hastalık, sıklıkla çocuk isteğinin yerine gelmediği ve bununla ilgili testler yürütüldüğü durumda tespit edilebiliyor.

Diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkların sayısında da kayda değer bir artış var. Bunlar arasında, klamidya gibi basitçe teşhis koyulamayan bir hastalık olan Hepatit B de bulunuyor. Dünya çapında hepatit taşıyan hastaların yüzde 70’i, hastalığı belgisiz ya da iştahsızlık ve mide bulanması aynıi pek dikkat çekmeyen semptomlarla atlatıyor. Lakin kimi durumlarda idrarın kararması söylediği söz edilen olabiliyor. Hepatit B çoğunlukla resen geçerken, birtakım nadir durumlarda ise enfeksiyon kronikleşebiliyor ve siroz ya da böbrek kanseri hastalıklarına yol açabiliyor.

Direnç artıyor

Cinsel yolla bulaşan hastalıklar, çoğu bakteri olan çeşitli mikroplar vasıtasıyla bulaşıyor. Bunların çoğu, antibiyotikler ile tedavi edilebiliyor. Fakat bu noktada mikropların direncinin arttığını unutmamak gerekiyor.

Böylesine bir dirence sahip mikropların taşıdığı ehemmiyete dikkat çeken Brockmeyer, “Belsoğukluğu mikroplarında dirençlilik oranı giderek artmış durumda. Bu da tedavi sürecinde yaşanan problemleri sıklaştırdı. Soru, tedavi için elimizde hangi ilaçların mevcut olduğu. Belsoğukluğu mikropları konusunda elimizde pek bir ilaç yok ve durum, dünyanın her yerinde böyle” diye konuşuyor.

Cinsel sağlık hâlâ bir tabu

Cinsel sağlık, insan sıhhatinin son derece çok önemli bir boyutunu oluştursa da, hâlâ bir toplumsal tabu niteliğinde. Sırf gelişmekte olan ülkelerde değil, Avrupa ülkelerinde de çok sayıda insan hâlâ cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda gereğince bilgi sahibi değil. Brockmeyer, “En kıymetlisi, teşhislerin süratli bir biçimde konulabilmesi. Teşhis ne kadar erken konursa hastalık da o kadar erken tedavi edilebiliyor” diyor.

Belirli hastalıkların sadece çok uzaktaki ülkelerin bir sorunu olduğu tarafındaki inanç kürselleşmekte olan dünyayı yanıltabiliyor. Brockmeyer, bu durumu şöyle açıklıyor:

“Koronavirüs, Çin’de bugün ortaya çıkan enfeksiyonların yarın Güney Afrika ve Avrupa’da baş gösterebileceğini ortaya koydu. Ülkelerimiz için sorumluluk almak, buralarda sağlık durumunu geliştirmek ve daha az enfeksiyon ortaya çıkması için çabalamak zorundayız. Nihayetinde bunlardan tüm dünya yarar sağlıyor.”

Birleşmiş Milletler (BM), 2030 yılına kadar dünya genelinde cinsel yolla bulaşan hastalıkların sonlandırılmasını hedefliyor. Bu hedefe örneğin HIV virüsünde ulaşılabildi. İstatistikler, HIV enfeksiyon sayılarının sabitlendiğini gözler önüne seriyor. Gerekli tedbirler alındığı takdirde, cinsel yolla bulaşan hastalıkların da Avrupa ve dünya genelinde denetim altına alınabilmesi mümkün olabilir.